degisti.com

zamanla her şey değişir…

Şerifler Yalısı

Şerifler Yalısı

Şerifler Yalısı ya da Emirgan(Emirgune) Yalısı, Boğaziçi’nde(http://www.degisti.com/index.php/archives/511), Emirgan(http://www.degisti.com/index.php/archives/12486) sahilinde yer alır. IV. Murat zamanında 18. yüzyılın son çeyreğinde, Emirgune Han’ın saray ve bahçesinin divanhanesidir. 1782’de yapıldığı tahmin edilen ve Barok üslupta inşaa edilen yalının mimarı A.İgnace Melling’dir.

Boğaziçi’nde 18. yüzyılda gelişme gösteren sivil mimarlığın güzel bir örneği olan Şerifler Yalısı, Rumeli yakasının en eski ve iç süslemeleri bakımından en dikkate değer yalısı olarak da bilinmektedir.

I.Abdülhamit’in emriyle 1778 yılında Emirgan Mahallesi kurulmuş, toprakların bir kısmı vakfedildikten sonra, diğer kısmı da halka dağıtılmıştır. Yerleşmeyi özendirmek için de Sultan I.Abdülhamit buraya, eşi Hümaşah Kadın ve oğlu Mehmet anısına bir cami, bir meydan çeşmesi, bir hamam ve dükkanlar yaptırır.

Bugün Şerifler Yalısı olarak adlandırılan yapının ilk temeli de o dönemde atılır.  Sedat Hakkı Eldem, 1781 tarihli Emirgan Camii’nin ( http://www.degisti.com/index.php/archives/4697 ) hemen yanında bulunan Şerifli Yalısı’nın da aynı yıllarda, büyük olasılıkla da 1782-1785 yıllarında inşaa edilmiş olabileceğini belirtiyor.

Dönemin Bostancıbaşı Defterlerindeki kayıtlara bakıldığında, yalının 1791-1810 yılları arasında Hazine-i Hümayun Başyazıcı Fevzi Beyzade Mehmet Bey’in mülkiyetinde olduğu anlaşılıyor.

1810 yılına kadar Fevzi Beyzade Mehmet Bey’e ait olan yalı, daha sonra, bir dönem Osmanlı meclisinde Hicaz temsilcisi olan Mekke Emiri Şerif Abdiillah Paşa (1845-1908) tarafından satın alınmıştır. Şerif Abdiilah Paşa’nın isminden dolayı da yapı  “Şerifler Yalısı” olarak tanınır.

Şerifler Yalısı,1850-1860 yılları arasında tamamen değiştirilmiş veya yeniden inşaa edilmiştir. Bugünkü selamlığa 1900’ lü yıllarda bir asma galeri ile bağlı olan, 900 metrekare genişliğindeki, 3 katlı büyük harem dairesi de, Bebek-İstinye asfalt yolunun genişletilmesi sırasında yıkılmıştır.

serifler_yalisi_emirgan_

Abdiilah Paşa ölünce, varisleri yalıyı Sait Çiftçi ailesine satmış, daha sonra 1971’de yalı, T.C.Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından Sait Çiftçi varislerinden satın alınarak, Türk İslam Eserleri Müzesi’ne bağlanmıştır.

Mustafa Ayaşlıoğlu, Mualla Anhegger ve Hüsrev Tayla tarafından 1972’de gerçekleştirilen onarımdan sonra yapı, müze haline getirilmiştir. Yalının içindeki eserler, soyulma tehlikesine karşı 2001 yılında  Topkapı Sarayı’na ve Türk-İslam Eserleri Müzesine taşınmıştır.  Tüm bu önlemlere karşın  2003’de, tarihi yalının çeşmeleri, ayaklı yalağı ve çeşme aynası gibi demirbaşları yerlerinden sökülerek çalınmıştır.

Sahil yolu önünden geçirilmeden önce, alt tarafı kayıkhane, üstü ise tek katlı olan yalının, bahçesinin zemini rıhtımdan 3 metre kadar yüksektedir. Yalının ahşap elemanları, yani pencere düzeni, duvar yüzeyleri, saçaklar ve cumbayı bir zamanlar taşımış olan furuşlar, zaman içinde değiştirilmiştir.

1940’ larda harem dairesinin yıkılmasının ardından Şerifler Yalısı’ndan artakalan Selamlık, 20. yüzyıl başında Mekke Şerifi Abdiilah Paşa tarafından batı yönüne eklenmiş olan  İftariye Salonu ile birlikte 350 metrekarelik bir alan üzerinde yer alır.  Ayrıca arka bahçesinde, yine Paşa tarafından hizmetkarların kullanımı için eklenen ve 1972 restorasyonunda yenilenen Bendegan binası bulunmaktadır.

Yonca planlı ahşap selamlığın, ana salonu, üç cephesine açılmış pencereleri ile Amcazade Hüseyin Paşa Yalısı’nın yazlık divanhanesini hatırlatmaktadır. Ortasında yekpare mermerden fıskiyeli bir havuz yer alan salon, mermer döşeli bir göbek etrafında üç geniş şahnişinden meydana gelir. Eskiden salonu renkli camlardan yapılmış sarmaşık ve güllerden Venedik işi bir çiçekli avize aydınlatırmış…

Bu salondan mermer döşemeli başka güzel bir salona; eskilerin tabiriyle ocaklı odaya geçilir. Odada tavan ve duvarlardaki oyma tahta tezyinat dikkat çekicidir. Kapısının iç tarafı, nakışlı bir yüklük kapağı şeklinde tasarlanmıştır.

Yalının tüm odalarının duvarları, tavanları yağlı boya resimlerle bezenmiştir. Barok üsluptaki yaldızlı nakışlar, çiçek bezemeli motifler, Topkapı Sarayı harem dairesindekilerle benzerlikler göstermektedir.

Mimar Behçet Ünsal Şerifler Yalısı ile ilgili olarak “…Planı bahçe ve deniz aksı üzerinde şekillenmiş geleneksel biçimdedir…XVIII. yüzyıl ortalarına doğru filizlenen Türk Baroku hemen klasik Osmanlı mimarisini terk etmiş değildi. İşte bu yalı da bu olgunun sivil yapı örneğidir…”demiştir.

Şerifler Yalısı, 2006 yılında,  Kültür ve Turizm bakanlığı tarafından Tarihi Kentler Birliği ile ÇEKÜL Vakfı’nın ortak kullanımına verilmiştir. Bugün yalının Bendegan bölümü ve bahçesi, Tarihi Kentler Birliği’nin merkezi olarak hizmet vermektedir.

serifler_yalisi_emirgan

Kaynakça:

O.Erdenen, Boğaziçi Sahilhaneleri II Avrupa Yakası, Kültür Yayınları A.Ş., İstanbul 2006, s.297-305

serifleryalisi.com

Paylaşmak ister misiniz ?

Admin

Website:

Leave a Reply

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir