Şişli Etfal Hastanesi Saat Kulesi, Sultan II. Abdülhamit tarafından 1899’da yaptırılan “Hamidiye Etfal Hastanesi”nin bahçesinde yer alır. Kule, İtalyan mimar R. d’Aronco’nun projesine göre 1907’de inşaa edilmiştir.

Sultan II. Abdülhamit’in kızı Hatice Sultan, 12 Şubat 1898’de sekiz aylıkken difteriye yakalanır ve ölür. II.Abdülhamit Hatice Sultan’ın hastalığını teşhis eden fakat tedavi fırsatı bulamayan Bahriye Kolağası Dr. İbrahim Bey’in önerisi üzerine, bir hastane yaptırma kararı alır ve 17 Şubat 1898’de çocuk hastanesinin yapılması emrini verir. Haziran 1899’da açılan hastanenin, bahçesine yapılan mescit ve saat kulesi ise 19 Ağustos 1907’de hizmete girmiştir.

Hamidiye Etfal Hastahane-i Alisi’nin İstatistik Mecmua-i Tıbbiyesi (Annales, 1907) adlı yayında, projenin hastane başmimarı ve Mühendishane-i Hümayun hocalarından Mahmut Şükrü Bey tarafından hazırlandığı ve inşaa edildiği belirtilmektedir. Diğer tarafandan, Udine Kent Müzesi Arşivi’nde, kule ve mescitin, mimar R. d’Aronco tarafından tasarlanmış imzalı bir projesi ve eskizleri bulunmaktadır. Milli Saraylar Arşivi’ndeki bazı belgelere göre de; d’Aronco’nun yapımın gözetimi için bir diğer İtalyan mimar Felix Pellini’nin adını verdiği anlaşılmaktadır. Ancak Felix Pellini’nin yapım aşamasında çalışıp çalışmadığı henüz bilinememektedir. Özetle; kulenin projesinin d’Aronco’ya ait olduğu, uygulamanın büyük olasılıkla F. Pellini tarafından yapıldığı, Mahmut Şükrü Bey’in ise resmi düzeyde bir uygulama yürütücülüğü yaptığı söylenebilir.

D’Aronco’nun proje ve eskizleri art nouveau ve oryantalist çeşitlemeler ile daha sofistike öneriler içermesine karşın uygulamada bazı oryantalist motifler içeren daha klasik, sade ve durağan bir tasarım gerçekleştirilmiştir. Dönemin yazılarında yapı için Style Turc (Türk üslubu) ifadesinin kullanıldığı görülmektedir.

 Şişli Etfal Hastanesi Saat Kulesi’nin, düz atkılı bir örtüsü ve kiremit kaplı bir çatısı vardır. D’Aronco’nun projesinde mescitin içine yerleştirilmiş olan kule, uygulamada yarım aks dışarı alınmış, böylece daha geniş ve işlevsel bir iç mekan elde edilmiştir. Yine d’Aronco’nun projesinde üstü geniş bir saçakla örtülmüş olan ve mesciti çepeçevre dolaşması öngörülen revaklar, iç mekana alınmıştır. D’Aronco’nun projesinde revaklı bölüme üç yandan çıkılmaktadır. Mevcut yapıda ise biri saat kulesine diğeri mescit bölümüne ait olmak üzere iki giriş vardır.  D’Aronco’nun eskizlerinde üçgen alınlık içinde gösterilen giriş kapısı, uygulamada üstü sivri kemerli bir çerçeve içindedir. Bu sivri kemer içinde yapıtın inşaa kitabesi yer alır.

Yaklaşık 20 m yüksekliğindeki kule, kare planlıdır. Cephelerinde  kırmızı tuğla ve beyaz mermerin bir arada kullanıldığı kulenin, köşeleri ayrık derzli taş kaplama ile çerçevelenmiş, ortası da tuğla ile örülmüştür. Eksende, yüksek ve sivri kemerli ve mukarnas üzengili bir nişe oturan pencereler vardır. Kemer alanının içine saat yerleştirilmiş, pencere bölümü de bir çift gotik kemerli kayıtla bölünmüştür. Dönemin yayınlarından, kulenin saatinin hem alaturka hem de alafranga saati gösterdiği “porcelaine diaphane”dan yapıldığı; rakamların porselen üzerine siyahla boyanmış olduğu ve geceleri aydınlatıldığı anlaşılmaktadır.

Kulenin gövdesi, dört kenarını çevreleyen bir balkon-şerefe ile sonlandırılmıştır. Bu balkon-şerefenin kenar ortalarına, birer çanakla desteklenen küçük dairesel çıkmalar yapılmıştır. Mermerden korkulukları olan balkon bölümü, bir dizi takozla dekoratif olarak alttan desteklenmiştir. Üst bölüm, yine ayrık derzli taş örgülüdür. En üstte köşeleri tutan dört küçük dekoratif pilon, proje ve eskizlerde olmayan ama mimarın daha eski çalışmalarında kullandığı bir unsurdur.

Bakımsızlık nedeniyle yıkılma tehlikesi altında bulunan tarihi Etfal Saat Kulesi ve Mesciti İstanbul Büyükşehir Belediyesi ile İl Özel İdaresi tarafından restorasyona alınmıştır. Çalışmalar halen devam etmektedir.

Kaynakça:

Şişli Etfal Hastanesi Web sitesi

anadolutayfası.net

İBB Web Sitesi

belgelerlegercektarih.wordpress.com

Apaydın Alaaddin, Kentimistanbul Semt Kitapçıkları